ORTA ƏSR AZƏRBAYCAN MEMARLIĞININ ORNAMENTAL HƏLLİ

Orta əsr Müsəlman Şərq intibahı dövründə tikilən memarlıq əsərlərinin bütün quruluşlarının araşdırılmasında riyazi sübut dayanır. Bu elmin doğruluğunu təsdiq etmək etmək üçün tədqiqatlar aparılmışdır. Gümana söykənən və ya ənənəvi tikililər inşa edilməmişdir. Məqalədəki araşdırmanın məqsədi dövrün sənətlərində dekorativliyə və simvolizmə olan güclü tələbatın kökünün nədən ibarət olduğunu aydınlaşdırmaq və müasir dövrdə ornamental nəzəriyyə ilə əlaqəsini göstərməkdən ibarətdir. Tədqiqatın əsas məqsədi memarlıqda dekorativliyin və simvolizmin köklərini aydınlaşdırmaq və onun müasir dekorativ nəzəriyyədən təsirlərini göstərməkdir. Bu məqsədlə qədim türk sənətinin mənbəyi olan “Heyvan üslubu” və onun İslam dinini qəbul etdikdən sonra türk sənətinin formalaşmasına təsiri araşdırılmış və aydınlaşdırılmışdır. Tədqiqatlar göstərir ki, Orta əsr müsəlman intibahı dövründə memarlıq dekorunda görünməmiş bolluqla istifadə olunan həndəsi naxışların mənşəyi qədim türk sənətində “Heyvan üslubu” ilə bağlıdır. “Heyvan üslubu” türklərin içində olduğu birliklərin tətbiqi sənət tərzidir. Ən erkən nümunələri bir-biri ilə mübarizə edən heyvanlar və insan-heyvan mübarizələri səhnələridir. Bu üslubunun yaranması ən erkən dövrlərdən etibarən qayalar üzərində həkk olunan heyvan rəsmləri ilə əlaqədardır. Birdən-birə meydana çıxmayan, zaman-zaman formalaşan dini inanc və anlayışlara dayanan bir sistemə əsaslanan, Şamanizmidən qaynaqlanan, bu üslub eyni zamanda mifologiya və kosmologiya ilə bağlıdır. “Heyvan üslubu” nun Azərbaycan ərazisində e.ə. V-IV minillikdə yaranan daha qədim və daha zəngin örnəklərini özündə etiva edən “Qobustan” və “Gəmiqaya” qayaüstü təsvirlərindən qaynaqlandığını göstərir. Məqalədə Hərrəqan məqbərəsinin (1067) dekorativ fraqmentinin strukturu tədqiq edilmiş və əyani faktların köməyi ilə düzgünlüyü təsdiq edilmişdir.

Açar sözlər: Künbəd, ornament, kompozisiya, dekor, hormoniya, memarlıq nümünəsi

Gadir Aliyev

Nakhchivan State University

doctor of philosophy in architecture,

kadiiraliyev@yahoo,kom. tr

Siddiga Hajiyeva

Nakhchivan State University

sshaciyeva@gmail.com

Ornamental solution of medieval Azerbaijan architecture

Abstract

Mathematical evidence is based on the examination of all the structures of the architectural works built during the medieval Muslim Eastern Renaissance. Studies have been conducted to confirm the truth of this science. Presumptive or traditional buildings were not built. The purpose of the research in the article is to clarify what is the root of the strong demand for decorativeness and symbolism in the arts of the time and to show its connection with the ornamental theory in the modern era. The main goal of the research is to clarify the roots of decorativeness and symbolism in architecture and to show its influence from modern decorative theory. For this purpose, the "Animal style", the source of ancient Turkish art, and its influence on the formation of Turkish art after the adoption of Islam were investigated and clarified. Research shows that the origin of geometric patterns, which were used in an unprecedented abundance in architectural decor during the medieval Muslim Renaissance period, is related to the "Animal style" in ancient Turkish art. "Animal style" is an art style that uses the associations that Turks have. The earliest examples are scenes of animals fighting each other and human-animal fights. The emergence of this style is related to the animal paintings carved on rocks from the earliest times. Based on a system based on religious beliefs and concepts that did not appear suddenly, but formed over time, originating from Shamanism, this style is also related to mythology and cosmology. "Animal style" in the territory of Azerbaijan BC. It shows that it originates from the "Gobustan" and "Gamigaya" petroglyphs, which include older and richer samples created in the 5th-4th millennium. In the article, the structure of the decorative fragment of the Harragan mausoleum (1067) was studied and its correctness was confirmed with the help of visual facts.

Keywords: Gunbad, ornament, composition, decor, harmony, decoration architectural

MƏQALƏNİ YÜKLƏ [1015.68 Kb] (yüklənib: 29)

Onlayn bax

Baxış: 165

Redaktə et